Jak cytować w internecie? Prawo cytatu i jego zmiany od 2016
31 sierpień 2016 | Kategoria: E-marketing, Prawo w sieci
Wielu internautów korzysta z fragmentów utworów innych twórców, np. dodając w artykułach na blogu części innych tekstów, często nie wiedząc, że przy takich działaniach obowiązują pewne ograniczenia i warunki. Kwestie te regulują przepisy prawa autorskiego mówiące o wykorzystaniu cudzych treści, fotografii i rysunków, czyli tzw. prawo cytatu.
Reguły te w dużym stopniu dotyczą publikacji w mediach tradycyjnych, ale stosować się powinni do nich również internauci. W 2016 roku wprowadzono kilka zmian, w związku z czym warto poznać bliżej prawo cytatu w obowiązującej formie, by wiedzieć, w jakim stopniu możemy wykorzystywać utwory innych twórców na stronach www, blogach, ale także w social media.
Trzy zasady prawa cytatu
Obecnie prawo cytatu opiera się na trzech głównych filarach. Są to warunki, które trzeba spełnić chcąc wykorzystać części cudzych utworów.
Pierwsza zasada mówi o tym, że z prawa cytatu można skorzystać jedynie w ramach swojego utworu. Oznacza to, że możemy cytować innych autorów w ramach własnej twórczości (w pełni autorski artykuł na blogu internetowym, opis na stronie internetowej itp.). Wykorzystane części cudzych dzieł nie powinny być za długie – proporcje między wykorzystywanymi fragmentami a naszym tekstem muszą być zachowane (powinno być wyraźnie widać, że to jedynie cytat, a nie znaczna część naszego utworu).
Co do rozpowszechnionych fotografii i ilustracji itd. sprawa jest nieco prostsza. Tego typu utwory możemy przytaczać w całości. Oznacza to, że mogą być wykorzystane w artykule na blogu czy stronie internetowej, ale pod warunkiem, że spełnią dwie pozostałe zasady prawa cytatu.
Według drugiej zasady cytować możemy jedynie w konkretnym, wskazanym celu. Co to oznacza? Prawo cytatu ma zastosowanie w wyjaśnieniu, polemice, analizie krytycznej czy naukowej, w nauczaniu oraz w zakresie uzasadnionym prawami gatunku twórczości (czyli wówczas, gdy skorzystanie z cudzych dzieł to jedyny sposób na to, by powstało nasze własne dzieło).
Trzecią zasadą prawa cytatu jest wskazanie imienia i nazwiska twórcy oraz źródła utworu (o ile jest oczywiście taka możliwość) – to warunek bezwzględny. Jednym słowem, możemy cytować innych autorów i pokazywać ich dzieła, ale tylko wtedy, gdy wyraźnie zaznaczymy, kto jest ich autorem.
Podsumowując: z prawa cytatu, również w internecie, korzystamy zawsze podając autora i źródło. Utwory fotograficzne i plastyczne możemy rozpowszechniać w całości, z kolei treści słowne wykorzystujemy tylko we fragmentach, a każdy cytat stosujemy w jednym z celów ustawowych, czyli skonkretyzowanych przez prawo autorskie. Oznacza to, że nie możemy dowolnie wykorzystywać zdjęć i ilustracji na swojej stronie czy blogu – jedynie cele wyraźnie określone w ustawie dają nam takie prawo. W innych sytuacjach lepiej stosować własne grafiki czy zdjęcia lub korzystać z banków fotografii (tzw. stocków).
Co jeszcze uległo zmianie?
Aktualizacja prawa cytatu, poza wcześniej omówionymi zapisami, wniosła przede wszystkim zmiany dotyczące wykorzystania utworów plastycznych w całości (wcześniej mowa była jedynie o “fragmentach” czy “urywkach” wszystkich utworów). Wprowadzono również zapis, według którego “wolno korzystać z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków twórczości.” (Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych, Dz.U. 2015 poz. 1639).
Ponadto uregulowano kwestię przypadkowego rozpowszechnienia cudzego utworu, np. poprzez publikację własnego zdjęcia, na którym na drugim planie widać dzieło innego autora. Nowe przepisy wskazują, że takie niezamierzone wykorzystanie jest dozwolone, gdy włączony utwór nie ma znaczenia dla naszego utworu.
Prawo cytatu w niektórych kwestiach nawet po nowelizacji pozostaje niejasne. Właśnie dlatego tak istotne jest, by korzystać z niego w ograniczonym zakresie i zawsze zgodnie z wymienionymi wyżej zasadami. Najbezpieczniej tworzyć autorskie treści i korzystać ze swoich grafik lub ze zdjęć zakupionych na stockach. W uzasadnionych przypadkach, warto sięgać po cytaty, ale zawsze pamiętając o celach ustawowych i wskazaniu ich autora.
